دوازدهمین حراج کریستی دبی‌ ۱۷ و ۱۸ آوریل در امارات متحده عربی برگزار شد. حراجی که نتایجش تأییدی بود بر رشد بازار هنر معاصر منطقه و همچنین نقش تعیین‌کننده نسل جوان مجموعه‌داران و هنرمندان در این بازار.

امسال کریستی دبی‌ برای دومین بار حراج خود را در دو مرحله برگزار کرد. مرحله اول آثار هنرمندان شناخته شده که با تخمین حداقل پنجاه هزار دلار عرضه می‌شدند و مرحله دوم آثاری با قیمت‌های پایین‌تر. روشی که قبلاً هم امتحانش را پس داده بود. در نهایت نه تنها ۹۱ درصد آثار ارائه شده فروخته شدند بلکه تقریبا دو سوم کارها با قیمتی بیش از حدبالای پیش‌بینی قیمت‌شان به فروش رفتند.

در کل فروش این دو شب به شش میلیون و چهارصد و دو هزار و هشتصد و بیست و پنج دلار رسید که حدود ۳۰۰ هزار دلار بیش از برآورد بالای پیش‌بینی‌ بود.

اما در میان این موفقیتها و رقابتها، آثار ایرانی‌ عرضه شده در شب اول حراج - که مختص هنرمندان شناخته‌شده‌تر بود با قیمت‌های بالاتر - بیشتر زیر سایه آثار هنرمندان کشورهای دیگر منطقه قرار گرفت.

گران‌ترین اثر فروخته شده متعلق به هنرمند مصری محمود سعید بود که به قیمت ۶۰۲ هزار دلار یعنی‌ حدود دو برابر برآورد بالای آن فروش رفت. به دنبال آن آثاری از هنرمند عراقی‌ احمد السودنی و هنرمند فقید لبنانی صلیبا دویهی قرار گرفتند.

به این ترتیب، برخلاف برخی انتظارات این بار این ایرانی‌ها نبودند که رکوردشکنی کردند. در لیست ۱۰ کار برتر کریستی که هر بار پس از حراج نسبت به قیمت فروش آنها منتشر می‌شود، امسال تنها یک هنرمند ایرانی‌ به چشم می‌خورد. رضا درخشانی با اثر "انار دونه دونه" که با قیمت صد و شانزده هزار و پانصد دلار در رده هشتم این لیست قرار گرفت. این در حالی است که فروش نرفتن اثر عرضه شده از شیرین نشاط در شب اول بسیاری را متعجب کرد.

اما شگفتی اصلی حراج امسال کریستی به نتایج شب دوم فروش مربوط می‌شد.

بسیاری از آثار ارائه شده در این بخش از هنرمندان جوان زیر ۳۵ سال بود که کار بسیاری از آنها برای اولین بار به حراج آورده می‌شد.

استقبال از آثار هنرمندان جوان ایرانی‌ در این بخش تا حد زیادی فراتر از پیش‌بینی‌ها بود و برخی‌ از آنها با قیمتی بسیار گرانتر از برآورد بالای قیمت‌شان فروخته شدند. کاری از بهار سبزواری که با برآوردی بین ۸ هزار تا ۱۲ هزار دلار عرضه شده بود به قیمت ۲۵ هزار دلار فروخته شد.

"یک چای بعدازظهر" اثر سوزن‌دوزی‌شدهٔ غزاله آورزمانی که بین ۲ هزار و ۳ هزار دلار برآورد شده بود، به قیمت نه هزار و سیصد و هفتاد و پنج دلار فروش رفت. به این ترتیب، با وجودی که مایکل جها، مدیر کریستی خاورمیانه، معتقد است که این روش برگزاری حراج در دو بخش هنوز در مراحل نخست رشد خود قرار دارد، می‌توان پیش‌بینی کرد که کریستی در سال‌های آینده نیز به آن ادامه خواهد داد.

انار دونه دونه کار رضا درخشانی

مجموعه‌داران جوان هدف جدید حراجی‌هایی‌ مانند کریستی و به طور کلی‌ بازار هنر در خاورمیانه هستند. در منطقه‌ای که دو سوم جمعیت آن زیر سی‌ سال سن دارند و بسیاری از آنها جیب‌هایی‌ پر از پول، این استراتژی کاملاً قابل درک است. خصوصا که این روزها جوانان ثروتمند عرب بیش از همیشه به جمع‌آوری هنر معاصر روی آورده‌اند، آن هم مشخصاً در کشورهای ثروتمندی چون قطر، امارات و عربستان سعودی.

این مجموعه‌داران جوان نقش پررنگی‌ در صنعت هنری منطقه ایفا می‌کنند به طوری که به عنوان مثال تعداد گالری‌ها در عربستان سعودی - که تا سه سال پیش گالری یا موزه ای در آن وجود نداشت - به سرعت در حال افزایش است.

به تعبیر ایزابل دو لا برویر، مدیر بازرگانی خاورمیانه کریستی، مجموعه‌داران تازه‌وارد یا کسانی‌ که شروع به خرید کار هنری می‌کنند، آن کاری را انتخاب می‌کنند که با آن ارتباط بر قرار می‌کنند و با آن آشنایی دارند. پس آثاری را می‌خرند که معمولا از همان منطقه یا از هم‌نسلانشان است.

اینکه حراج‌خانه‌های خاورمیانه جوان عرب را به عنوان مشتریان اصلی خود هدف‌ قرار داده‌اند، پیامدهای جالبی می‌تواند در آینده به دنبال داشته باشد، خصوصا که ارزش آثار موجود در مجموعه‌های این جوانان به مرور زمان بالا خواهد رفت و احتمالاً آن‌ها تصمیم‌ می‌گیرند مجموعهٔ خود را گسترش دهند و آثار ارزانتری را که در مجموعه دارند با آثار گران‌تر جایگزین کنند. علاوه بر این حراجی کریستی با انتخاب نسل جوان به عنوان مجموعه‌هدف خود و ارائه آثار هنری ارزان‌تر سعی‌ در تاسیس گفتمانی تازه هم دارد: این که هنر مختص یک قشر نخبه و مجموعه‌داران شناخته‌شده نیست.

برگزاری حراج در دو قسمت، مانند دیگر شعب کریستی در لندن و نیویورک، نشان از گسترش بازار خاورمیانه دارد. امروزه مجموعه‌داران زیادی خارج از محدوده خاورمیانه هم به هنر این منطقه علاقه نشان می‌دهند و این برای حراج‌خانه‌های هنری که هدف‌شان جهانی‌کردن بازارهای منطقه‌ای است اهمیت زیادی دارد. آن‌ها تلاش می‌کنند خریداران بین‌المللی را به بازار خاورمیانه یعنی‌ شعبه‌‌های‌شان در امارات متحده جذب کنند و همزمان خریدارن خاورمیانه‌ای را به دگر شعب‌شان در لندن و نیو یورک بکشانند. اتفاقی که به آرامی می‌توان نشانه‌های‌اش را دید.

اما بازار کنونی هنر خاورمیانه تنها مدیون حراجی هایی مثل کریستی نیست. نقش گالری‌هایی مانند رز ‌عیسی در لندن و لیلا هلر در نیویورک را در شناساندن هنرمندان خاورمیانه به خریداران بین‌المللی نباید فراموش کرد. برای نمونه اثر بهار سبزواری که برای اولین بار به حراج آورده شده بود و با قیمتی بیش از دو برابر برآورد بالای آن فروش رفت، چندی پیش در گالری لیلا هلر کنار سلف‌پرتره‌هایی‌ از اندی وارهل و سیندی شرمن به نمایش گذاشته شده بود. به علاوه بسیاری از آثار ارائه شده در حراج‌های خاورمیانه و ترکیه مستقیماً از گالری‌ها به حراج آورده می‌شوند. روشی‌ که در دیگر حراجی‌های دنیا اصلا رواج ندارد، اما در شناساندن هنرمند‌های جوان عرب، ایران و ترکیه بسیار موثر بوده است.

‫اگر تا به حال خرید آثار هنری خاورمیانه عمد‌تاً توسط مجموعه‌داران و خریدارهایی از خود این منطقه انجام می‌شد، آخرین فروش کریستی دبی‌ و بازتاب آن در خبرگزاری‌های بین‌المللی همچون فربز و بلومبرگ نشان می‌دهد ظرفیت بالایی در این بازار برای جذب خریداران از دیگر نقاط جهان وجود دارد.خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی که از حراج امسال کریسیتی دبی منتشر کرد اشاره می‌کند که ارزش این بازار امروزه یازده بیلیون دلار است و پیش بینی‌ می‌شود تا پنج سال آینده به ارزشی سه برابر ارزش فعلی‌ خود برسد. مایکل جها مدیر بخش خاورمیانه کریستی نیز از گسترش خریداران به دگر نقاط جهان خبر می‌دهد و می‌گوید که امروزه بیش از ۳۰درصد کارهای خریداری شده در حراج دبی ‫ مقصدی خارج از خاورمیانه دارند.

"یک چای بعدازظهر" اثر سوزن‌دوزی‌شدهٔ غزاله آورزمانی

در حالی که بازار آثار هنرمندان شناخته‌شده خاورمیانه که در مرحله اول حراج کریستی به مزایده گذشته شدند، وارد سیر تعادل خود شده و دیگر در آن خبری از قیمتهای گزاف نیست، این مرحلهٔ دوم حراج با آثار هنرمندان جوان است که تازه به ابتدای سیر رشد خود رسیده. البته گسترش سریع هنر معاصر در خاورمیانه و رشد آثار ارائه شده، رقابت را بین هنرمندان تنگ‌تر و انتخاب را برای خریداران آن دشوارتر کرده است.